Hataen yapılan işlemler de olası bir vergi incelemesinde şirkete ekstra maliyetler yükleyebilir. Kayıtdışı işlemleri olan şirketler içinse vergi incelemesinin yaşanması zaten büyük bir risk.
Vergi barışı yasasıyla şimdi şirketlere Maliye ile el sıkışma imkânı tanınıyor. Geçmiş beş yılın (2018, 2019, 2020, 2021 ve 2022) tümü için de, herhangi bir (veya birkaç) yıl için de Maliye ile barış imzalamak mümkün. Maliye ile vergi barışına katılan şirketler vergi inceleme riskini ortadan kaldırmış oluyorlar. Maliye, matrah artırımı yapan şirketlerden ek bir vergi tahsilatı yaparak inceleme hakkından vazgeçmiş oluyor, şirketlerse makul sayılabilecek tutarlarda ödeme yaparak incelenmeme güvencesi edinmiş oluyorlar.
Şimdi şirketler için vergi barışının koşullarına ilişkin kritik soruları sırasıyla cevaplayalım.
1) BAŞVURU VE ÖDEME TARİHLERİ NE ZAMAN?
31 Mayıs 2023 tarihine kadar başvuru yapılabilecek. Matrah artırımı sonrası hesaplanan vergiler, peşin ödenmek istenirse 30 Haziran’a kadar tek seferde ödenebilecek. İlk taksit ödeme süresi içerisinde peşin ödeme yapanlara hesaplanan vergiler üzerinden yüzde 10 indirim de uygulanacak. Taksitle ödeme yapacaklar için (12 taksit ve 1,09 katsayı uygulanarak) ilk taksit 30 Haziran’a kadar ödenebiliyor.
2) YENİ VERGİ NASIL HESAPLANACAK?
2020 yılı için vergi incelemesi riskini kaldırmak isteyen şirket örneği üzerinden konuyu açıklayalım. Daha önce beyan ettikleri (2020 yılı) Kurumlar Vergisi (KV) matrahını, yüzde 25 oranında arttıracaklar, bunun da yüzde 15’ni ödeyecekler. Arttırımda bulunulan yıla ait yıllık beyannamelerin; yasal süresinde verilmesinde ve tahakkuk eden vergilerin süresinde ödenmesi konusunda aksama yaşanmışsa vergi oranı olarak yüzde 15 değil, yüzde 20 oranı dikkate alınacak. Her bir dönem için ayrı ayrı 20 TL’yi aşmayan tutardaki eksik ödemeler, 5 puanlık oran avantajından yararlanmayı engellemiyor. Ancak her yıl için belirlenmiş asgari matrah tutarları da mevcut. 2020 yılı örneği için; bildirilecek asgari matrah (o yıl için zarar beyan edilmiş olsa dahi) en az 230.000 TL olabilecek. Bu matrah üzerinden de yüzde 15 oranında vergi barışı karşılığı olarak (2020 yılı için) 34.500 TL ödenecek. Arttırım oranı ve bildirilmesi gereken asgari matrahlar, Tablo-1’de yıllar itibariyle yer almakta.
Matrah veya vergi artırımında bulunan şirketlerin, defter ve belgelerin muhafaza ve ibrazına ilişkin yükümlülüklerinin devam ettiğini de ayrıca belirtmekte yarar var.
Vergi barışı yasası da artık yürürlükte; 31 Mayıs’a kadar başvurulabilecek ve 30 Haziran’a kadar ilk taksit ödenebilecek.
Diğer yandan geçen yıl (1 Temmuz 2022 tarihli, 7417 sayılı kanunla) yürürlüğe giren “Varlık Barışı Yasası” da gözden kaçmasın, buna başvuru yapmak isteyenler için de artık son 10 gündeyiz.
Yurtdışı ve yurtiçi varlıklarını bildirip/beyan edip/kayda aldırıp vergi inceleme riskini de kaldırmak isteyen şahıs ve şirketler için varlık barışının koşullarını 31 Mart öncesi son kez hatırlatalım...
VERGİ ORANI YÜZDE 3
31 Mart 2023’e kadar başvurulduğunda yüzde 3 oranında vergi ödenecek. Yurtdışı varlıklara yönelik; yasanın yayımlanmasından sonra kısa sürede başvuranlar için vergi oranı daha düşük uygulanabiliyordu. 30 Eylül 2022’ye kadar başvuru yapanlar yüzde 1 oranında, 31 Aralık 2022’ye kadar başvuranlar yüzde 2 oranında vergi ödemekle yükümlüydüler. Bu sürelerde başvuru yapmayıp 31 Mart 2023’e kadar başvuranlar ise yüzde 3 oranında vergi ödeyecek. (Kurumlar Vergisi Kanunu, Geçici Md. 15)
ÖDENEN VERGİNİN İADESİ
Varlık barışı için bildirimde bulunulan banka veya aracı kurumlar, vergiyi (yurtdışı varlıklar için) peşin olarak başvurandan tahsil edip ertesi ayın 15’ine kadar vergi dairesine ödemek zorunda. 7417 sayılı kanunla gelen varlık barışı uygulamasıyla ilk kez; bildirimde bulunanlara “ödenen verginin iadesi” de yapılabiliyor. Banka veya aracı kuruma bildirim yapılıp “ülkeye getirilen varlık” eğer bir yıl boyunca bildirim yapılan hesapta tutulursa, ilk başta ödenen vergi iade edilecek.
HANGİ VARLIKLAR İÇİN BARIŞ YAPILABİLİYOR
Vergi barışı yasasında iki ana konu var: İlki; devlete olan borçların faizlerinin silinmesi, 48 aya kadar uygun katsayılar getirilerek yeniden yapılandırılması, 48 aya kadar taksitlendirilmesi...
İkinci konu; geçmiş beş yıla (2018, 2019, 2020, 2021 ve 2022) ilişkin vergi mükelleflerinin (matrah artırımı yaparak) incelenmeme güvencesi kazanması...
Vergi barışından yararlanmak isteyenler 31 Mayıs’a kadar başvuru yapabilecekler, 30 Haziran’a kadar da ilk taksiti ödemeleri gerekiyor.
12 Mart 2023 Pazar günü Resmi Gazete’de yayımlanan 7440 sayılı yasa ile vergi mükelleflerine kasa ve stok affı gibi başkaca avantajlar da sağlanıyor. Borçların yapılandırılmasında taksit sayılarına göre uygulanacak katsayıları, matrah artırımında yararlanabilecek şahıs ve şirketler için örnek hesaplamaları ve vergi barışının merak edilen diğer yönlerini sonraki yazılarımızda ayrıca ele alacağız. Bugün; matrah artırımından kimlerin yararlanamayacağını mercek altına alarak yeni vergi barışı yasasını incelemeye başlıyoruz...
MATRAH ARTIRIMINDAN KİMLER YARARLANAMAYACAK?
Geçmiş beş yılda vergiye tabi gelir elde eden şahıslar veya işletmeler için “matrah artırımı” kritik öneme sahip... Matrah artırımı yapan şahıs ve şirketlere
yasa ile “vergi incelemesine tabi olmayacakları” güvencesi veriliyor. Aslında bir sigorta poliçesi gibi de görülebilir mükellefler için, düşük sayılabilecek bir poliçe maliyetiyle geçmiş beş yıla ilişkin inceleme yapılmayacağının güvencesi kazanılmış oluyor. Maliye ise bir taraftan geçmiş beş yıla ilişkin inceleme hakkından vazgeçerken, diğer yandan barışla ek vergi geliri elde ediyor. 2018’den 2022’ye tüm beş yıl için de, yalnızca bir veya daha fazla dönem için de vergi barışından (matrah artırımından) yararlanmak mümkün.
Naylon fatura düzenleyenler yararlanamayacak
Vergi dairesine gidilip elden beyanname verilebilir, posta yoluyla gönderilebilir veya internetten de beyanname doldurulup Maliye’ye elektronik olarak iletilebilir.
Posta yoluyla gönderimde posta türünün önemi kritik; “taahhütlü posta” veya “Acele Posta Servisi”yle 31 Mart’ta postaya verilmiş olsa dahi, süresinde beyanname verilmiş kabul ediliyor. Ancak “adi posta” ile gönderimde, postanın vergi dairesi kayıtlarına giriş tarihi beyanname verilme tarihi olarak dikkate alınıyor. Dolayısıyla adi posta ile gönderimde beyannamenin vergi dairesine tesliminin 31 Mart 2023 tarihini geçme (süresinde beyanname verilememe) ihtimali de dikkate alınmalı.
İNTERNETTEN BEYANNAME NASIL GÖNDERİLİR?
Kira geliri (gayrimenkul sermeye iradı) elde eden bir mülk sahibi aşağıdaki 10 adımı izleyerek beyannamesini doldurabilir.
1- e-Devlet’e giriş yaptıktan sonra arama butonuna “internet vergi dairesi” yazılır. Gelen “İnternet Vergi Dairesi Genel Girişi” ekranında “Uygulamaya Git” tıklanır.
2- Gelir İdaresi Başkanlığı’nın açılan “İnternet Vergi Dairesi” sitesinde sol üstten ikinci bölümde “Beyanname Verme İşlemleri” - “Hazır Beyan” tıklanır.
3- “Beyanname Doldur” (Sol üstten ikinci sekme) tıklanır.
4- “Dönem Seç” sayfası açılır. Ekranın ortasında beliren bölümden “2022 Beyanname Doldur” tıklanır.
Beyannamede “istisna” ve “gider” gibi “indirimler” satırına yazılan tutarlar da kira gelirinden düşülebiliyor. Dolayısıyla Gelir Vergisi Kanunu’nun (GVK) mülk sahiplerine tanıdığı indirim hakkının kullanılması da ödenecek verginin mükellef lehine değişmesine neden oluyor. (GVK Md. 89)
İndirimler satırlarına yazılabilecek harcamalar neler, şimdi örneklerle onu açıklayalım.
OKUL VE HASTANE MASRAFLARI
Beyan edilecek gelirin (İstisna ve gider düşülmüş gelir) yüzde 10’u oranındaki sınırlara tabi eğitim ve sağlık harcamaları... Mülk sahibinin kendisi, eşi ve çocuklarının eğitim sağlık harcamaları indirime konu olabiliyor. Çocukların 18 yaşını veya tahsilde olup 25 yaşını doldurmamış olması gerekiyor. Ayrıca harcamaların belgelendirilmesi kaydıyla vergi hesabından düşülebiliyor. Eğitim ve sağlık masraflarının beyannamede indirim olarak yer alabilmesi için, harcamaların Türkiye’de yapılma koşulu ve gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak evraklarla belgelendirmesi koşulu da mevcut.
Kitap ve kırtasiye masrafları, okula gidiş ve dönüşe ilişkin (ulaşım) servis ücretleri, okul forma ve ayakkabı masrafları, özel yurt masrafları indirim olarak dikkate alınabiliyor. Okul yemek masrafları ve vakıf üniversitelerine (Kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmadığı için) ödenen eğitim harcamaları ise indirim olarak dikkate alınamıyor.
Söz konusu harcama belgelerinin beyannameye eklenmesi gerekmiyor ancak, elektronik beyanname verenlerin bu harcama belgelerinin üzerindeki bilgileri (Faturanın alındığı işletmenin unvanı, vergi numarası, fatura numarası, tutarı...) beyannamenin ilgili satırlarına kaydetmesi gerekiyor.
ÖZEL SİGORTA MASRAFLARI
BEYANNAME veren tüm mülk sahipleri vergi ödemeyecek. Hatta vergi ödemek bir yana vergi iadesi alacak olan mülk sahipleri de olacak... Vergi iadesinin nedeni yıl içinde verginin zaten ödenmiş olması. Vergi iadesi imkânı, işyeri kira geliri elde edenler için söz konusu. Konut kiralamalarında yıl içinde kesinti-stopaj yoluyla vergilendirme olmadığından vergi iadesi imkânı da olamıyor. İşyerlerini mülk sahibinden kiralayan işletmeler her ay bir yandan mülk sahibine net kira öderken, diğer yandan Maliye’ye brüt kira üzerinden yüzde 20 oranında gelir vergisi stopajı öderler. Mülk sahipleri de kira gelirleri üzerinden verdikleri beyannamelerinde hesaplanan vergiden, kiracı işletmenin ödediği (yüzde 20 oranındaki) vergiyi mahsup ederler, düşerler. Eğer kiracı işletmenin ödediği (yüzde 20) vergi, beyannamede hesaplanan vergiden yüksek çıkarsa, aradaki farkı mülk sahipleri Maliye’den vergi iadesi olarak alabilirler. Tablodan; farklı tutardaki kira gelirleri için ne kadar vergi iadesi alınabileceği veya ne kadar vergi ödeneceği görülebilir.
6 BİN TL KİRAYA 3.845 LİRA İADE
Aylık 6 bin lira, yıllık 72 bin lira net kira geliri elde eden mülk sahibi 3 bin 845 lira vergi iadesi alacak. Aslında mülk sahibi beyannamesinde ilk başta 14 bin 155 liralık vergi hesaplamışken, yıl içinde kiracının ödediği 18 bin liralık gelir vergisi stopajından dolayı, aradaki farkı (3 bin 845 lira) mülk sahibi vergi iadesi olarak Maliye’den alma hakkına kavuşuyor. Hesaplamalarda; mülk sahibinin götürü gider yöntemini tercih ettiğini varsaydık, gerçek gideri tercih edenlerde gerçek giderin büyüklüğüne göre hesaplamalar da değişecektir. Ayrıca; özel okul-hastane, özel sigorta masrafları olanlar ve bağış ve yardım yapanlar kira gelirlerinden bu harcamalarını da (yasada belirtilen oranlar çerçevesinde) düşerek daha az vergi hesaplayabilirler.
NET-BRÜT KİRA FARKI
Kiracısıyla sözleşme imzalarken mülk sahipleri, net kira bedelini sözleşmeye yazarlar genelde... Üzerinden brütleştirme yapılarak yüzde 20 oranındaki vergi hesaplanır. Mülk sahibinin banka hesabına net kira bedeli gelirken, kiracı işyerleri ayrıca muhtasar beyanname ile Maliye’ye vergi öder. Örneğin mülk sahibine aylık ödenen net 10 bin lira kiranın, brütü 12 bin 500 lira olarak hesaplanır. (10.000/ 0,80=12.500) Brüt kira olan 12 bin 500 liranın yüzde 20’si olan 2 bin 500 lira da Maliye’ye ödenir. Kiraya verilen gayrimenkulün hem konut hem de işyeri olarak kullanılması halinde; kiralanan yerin tamamı veya bir kısmı işyeri olarak kullanıldığı sürece, kira bedelinin tamamı üzerinden gelir vergisi stopajı hesaplanıp ödenmesi gerekiyor.
YILLIK ALT SINIR NET 56 BİN LİRA
- 2022’de
Dünkü yazımızda belirtmiştik; belgesiz götürü giderin oranı sabit: yüzde 15. Götürü gideri tercih edenler, gelirlerinden yalnızca yüzde 15 oranında gider düşümü yapabilirken belgeli gerçek giderde böyle bir sınır bulunmuyor. Dolayısıyla mülk sahipleri belgeli gerçek giderlerinin toplam tutarını da dikkate alarak gider tercihini değiştirebilirler.
Ayrıca birçok okuyucumun ortak sorusu olan “kentsel dönüşüm kapsamında alınan ‘kira yardımı’ beyan edilecek mi?” tereddütünü de açıklıyoruz.
GİDER YAZILABİLEN HARCAMALAR
Kira geliri elde eden mülk sahiplerinin hangi harcamalarını beyannamede gider olarak yazabilecekleri Gelir Vergisi Kanunu’nda (GVK) sayılıyor. (Md.74)
- Emlak vergisi de dâhil olmak üzere taşınmazla ilgili olarak ödenen vergi, resim, harç ve şerefiyelerle belediyelere ödenen harcamalara katılma payları gider yazılabilir.
- Son beş yılda (2028 ve sonrası) konut alanlar, konut edinim bedelinin (tek bir konut için) yüzde 5’ni kira gelirinden düşebiliyor. İşyeri kira gelirinin vergi hesabında, yüzde 5 giderden faydalanılamıyor.
- Kiraya verilen gayrimenkul için borçlanılan kredinin (2022’de ödenen) faizleri gelirden düşülebilir.
- Kiraya verilen taşınmazla ilgili sigorta giderleri de gelirden düşülebilir.
Kira geliri elde edenler, her yıl mart ayında Maliye’ye beyanname vermek zorunda. Beyanname veren tüm mülk sahiplerinin vergi ödemesi gerekmiyor. İstisna, gider ve indirimler beyannamelere yazılıp kira gelirlerinden düşüldüğünde, bazı mülk sahiplerine vergi ödemesi çıkmayacak. Bazı mülk sahiplerinin ise beyanname verme zorunluluğu da bulunmuyor, (her yıl yeniden belirlenen) istisna tutarlarının altında kalan kira gelirlerinin beyanı da gerekmiyor.
Gerek istisna tutarının ne kadar olduğu, gerek beyanname verilirken gider ve indirimlerin hangi kriterler çerçevesinde kira gelirinden düşülebileceği milyonlarca mülk sahibi için kritik öneme sahip. Okuyucularımızdan gelen sorular çerçevesinde ve örnek hesaplamalarla beş gün boyunca kira gelirlerinin beyanının püf noktalarını mercek altına alıyoruz…
KONUT KİRA GELİRLERİNDE BEYAN SINIRI 9.500 TL
Geçen yıl 9 bin 500 liranın üzerinde “konut kira geliri” elde eden mülk sahipleri, bu yıl mart ayında beyanname verecek. Bu tutarın üzerinde konut kira gelir olanlar, beyanname verdiklerinde 9 bin 500 liralık istisna tutarını kira gelirlerinden düşebilecekler. Kalan tutar üzerinden vergi hesaplaması yapacaklar.
Kira geliri elde edilen taşınmaza hisseli olarak sahip olunması halinde, her ortağın sadece kendi hissesine karşılık gelen kira gelirlerini beyan etmesi gerekiyor. Her bir ortak da istisna tutarını kendi beyannamesinde ayrı ayrı uygulayabiliyor. Birden fazla konuttan kira geliri elde edenler, istisna tutarını kira gelirleri toplamından bir kez düşebilecekler. Kira gelirini süresinde beyan etmeyenler veya eksik beyan edenler istisnadan yararlanamıyor.
GÖTÜRÜ GİDER ORANI YÜZDE 15
Beyanname veren mülk sahipleri, kira gelirlerinden istisna tutarının haricinde, yüzde 15 oranında götürü gideri de düşebilirler. Götürü giderden yararlanmak için herhangi bir belge sunmak gerekmiyor, istisna düşülmüş gelir üzerinden ayrıca yüzde 15 oranında gideri de gelirlerinden düştükten sonra vergi hesaplaması yapabilirler.
