Everest'te 16 dağcının öldüğü gün oradaydı, kurtuldu

18 Nisan 2014, Everest ana kampı... Gülnur Tumbat, 5.300 metredeki buz gibi dağ havasında sabah altıda uyandı. Fazla vakit kaybetmeden kendi çadırından çıkıp, ekibinin yemek yediği ana çadıra girdi. Ana kamp yöneticisiyle birlikte bilgisayarları açıp interneti kontrol ederken ‘o ses’i duydular. Her gün defalarca işittikleri çığ sesine benzemiyordu. Derinden, gümbür gümbür gelen, insanın içini titreten bir sesti bu. Bitmeyen bir uğultu... Dışarıda, o koca dağ, Everest yerinden oynuyor, bir şeyler belli ki fena halde ters gidiyordu. Bunun ne anlama geldiğini çadırdakiler hemen anladı. Ekip lideri “Radyoyu açın” diye bağırdı; sonra da ne olup bittiğine bakmak için kendini dışarı attı. Göz açıp kapayıncaya kadar, ana kamptaki en tecrübeli dağcılar, kısa bir süre önce yukarıya, bir geçidi kontrol etmeye giden şerpaları (Everest’teki rehberler) kurtarmaya koştular. Kendi hayatlarını da tehlikeye atıyorlardı. Sonra yapacak hiçbir şey olmadığını, çaresiz, anladılar. Dağ, aşağıya inerken 16 şerpayı yutmuştu.

Bunun kıyısından bile geçen bir örnek yok. 18 Nisan 2014, Everest’teki dağcılık tarihinin en kara günüydü. Yine daha önce görülmemiş şekilde, Nepal hükümeti dağı tırmanış trafiğine kapattı. 16 arkadaşlarını kaybeden şerpalar isyan edip, koşullarının iyileştirilmesi gerektiğini hükümete sert şekilde bildirdiler. Gülnur Tumbat’sa, daha bir gün önce bir arada bulunduğu ve artık arkadaş olduğu rehberlerin ölümüyle sarsıldı. Dahası, 10 yıldır hazırlandığı Everest zirvesi fırsatını o an için kaybetti. Bekledi, tekrar denedi, olmadı. Dağa sınır ülkeler Tumbat’ın hayallerinin gerçekleşmesine izin vermiyordu.

RİSK BUDUR

Çalışmalarını San Fransisco State Üniversitesi’nde yürüten ve bir süreliğine Bahçeşehir Üniversitesi’nde konuk akademisyen olarak ders veren Gülnur Tumbat, uzmanlık alanı pazarlama ve risk kültürü olan bir akademisyen. Ama alışık olduğumuz türde bir bilim insanı değil. Dağcılık tutkusunu zaten okudunuz; dalgıçlık da yapıyor, ultramaraton da koşuyor. Birçok yarışmada derecesi var. Sabahın köründe rahat yatağından kalkıp dere bayır koşan biri Tumbat.

Daha da alışılmadık olan, Tumbat’ın akademik bilgisini de dağlardan devşirmesi. Hem de pazarlama gibi, irtifaya en uzak olacağı, ancak masa başında icra edileceği akla gelen bir alanda. Bundan on sene evvel, ABD’de yaptığı işletme doktorasında tez konusu olarak ‘riskin insanlara pazarlanma yolları’nı seçti. Üstelik bunun için de Everest’in ana kampına gidip gözlemler ve görüşmeler yaptı. O günlerde dağa tırmanmamıştı ama düşünülebilecek en ekstrem bölgede insanların riske girme konusundaki dürtülerini, planlarını görmüş oldu.

Sonrası diğer uğraşların, çalışmaların yanında o büyük tırmanışa hazırlıkla geçti. Aklında daha önceden ana kamptan gözlemlerle kurduğu ve akademik camiada ses getiren çalışmasını bu defa tırmanarak (Everest’e Bahçeşehir Üniversitesi’nin desteğiyle gitti), riskin tam ortasına girerek geliştirmekti. “Neden bu kadar zahmete girdiniz” diye sorunca sakin sakin anlatıyor: “Orası çok garip, herkesin farklı davrandığı bir yer değil aslında. Ama neyin normal olduğunu anlayabilmek için en uçlara gitmemiz lazım. Çok basit bir örnek vereyim. ‘Normal’ dediğimiz hayatta satın aldığımız her ürün, her servis için uygun olduğunu düşündüğümüz bir karşılık bekleriz. Bir garsonun illaki gülümsemesini mesela. Bunun ‘normal’ bir alışveriş biçimi olduğuna şartlanırız. Halbuki değil. Dağdaki şerpalar senin de gülümsemeni, kendini toplamanı, ağlamamanı ister. Başka türlü dağa tırmanılmaz. Üstelik hiçbir şeyi de garanti etmezler.” Belli ki Tumbat’ın oraya yeniden gidip o araştırmayı bitirmesi garanti. Ona güvenebilirsiniz.