Piyasaların dikkati sürpriz bir şekilde cumartesi günü İsrail’de gerçekleşen olaylara çevrildi. Olayın hafta sonu gerçekleşmesi piyasalarda bir paniği önlerken tahribatı azaltan diğer gelişme, İran başta olmak üzere bölgeye yaygınlık göstermemesi oldu. İsrail’in misilleme olarak Gazze’yi bombalaması ve çatışmaların bu aşamada lokal kalmasıydı. Ancak bu görüntü ve ilk tepkiler yanıltıcı olabilir. İsrail kaynaklı açıklamalarda, çok sert karşılık verileceğinin yanı sıra açıkça “savaş” ilanı var. ABD, her türlü desteğe hazır olduğunu söylerken, İsrail’e yardım için uçak gemisi gönderdi. Çatışma ortamının devam edeceği ve genişleyeceği konusunda çok fazla görüş mevcut.
PANDORANIN KUTUSU
Pandoranın kutusunun açıldığı benzetmesi yapacak ölçüde uç yorumlar da var. Buna karşılık haftanın ilk günü olan pazartesi sabahı borsalarda derinlik kazanmayan düşüşler, altın ve petrol fiyatlarında çok abartılı olmayan yükselişler vardı. Piyasaların öncelikle baktığı çerçeve, çatışmaların yayılıp yayılmayacağı konusu olacak. Kesinlikle temenni etmemekle birlikte olay İran’a veya bölge ülkelerine uzandığı takdirde piyasaların tepkisi farklı olabilir.
FAİZ ADIMLARI DEĞİŞEBİLİR
Ortadoğu aynı zamanda dünyanın en önemli petrol üretim bölgesi. Petrol arzını veya sevkiyatını sekteye uğratacak bir gelişme olursa bu küresel ekonomi için olumsuz bir durumu ortaya çıkaracaktır. Geçtiğimiz günlerde ‘brent petrol’ 95 doları görürken bazı yatırım bankaları tarafından 100 dolar tahminleri yapılmıştı. 95-100 dolar seviyeleri geçilirse petrol fiyatları farklı bir eksene kayabilir. Bu aşamada 90 doların altında ve bunca gelişmeye rağmen sınırlı bir tepki söz konusu. Bilindiği üzere ABD ve Avrupa Merkez Bankaları aylardır enflasyonu kontrol altına almak için parasal sıkılaşma politikası uygulayıp faiz artırıyorlar. Enerji fiyatlarının yükselmesi maliyet enflasyonunu yukarı çekecektir. Bu durum merkez bankalarının mevcut para ve faiz politikalarını gözden geçirmelerine neden olabilir. Yavaşlayan ekonominin üzerine bir de yüksek enflasyon gelirse bu defa “‘stagflasyon’ söylemlerini daha sıkça duyabiliriz. Savaş ortamı haliyle ekonomileri zayıflatacak bir gelişme olacak. Böyle bir durumda faiz artırmak da zorlaşabilir.
Yatırımcının derdi, enflasyona karşı getiri arayışı ve onu yenmek. Enflasyonun altında faiz BİST100 Endeksi’nin yeni rekorlar kırmasının en önemli sebebi. Diger yandan Ortadoğu’daki son gelişmelerin piyasalara etkilerini yarından itibaren görebileceğiz.
Borsa İstanbul’da dalgalı seyirle yükseliş hareketi devam ediyor. Hisse değişimleri sıklaştı. Lokomotif görevini bazen banka hisseleri, bazen holdingler veya çimento şirketleri alabiliyor. Kâr satışları alım fırsatı olarak görülürken dış borsalar ile uyumsuzluk sürüyor. Uyumsuzluk sadece borsa ile sınırlı değil. Diğer parametrelerde de görülebiliyor. Piyasaların seyrini faiz belirliyor.
BİST 100 YENİ REKORLAR DENİYOR
Türkiye’de mevcut faiz oranlarının enflasyonun altında kalması (eksi faiz) yatırımcıları hisse senetlerine yöneltirken BIST100 Endeksi yeni rekorlar deniyor. TCMB, 26 Ekim toplantısında yeni bir faiz artırımı yaparsa tahvil ve mevduat faizlerinin daha üst seviyelere yükselmesi olağan bir gelişme gibi duruyor.
Bazı yatırım bankalarından (Morgan Stanley) 500 baz puanlık faiz artışı tahminleri gelmeye başladı. Bu durumda faiz mi, borsa mı sorgulamaları daha da artabilir. Mevcut durumda ise borsa yatırımcısı konumunu muhafaza ediyor.
Öte yandan ABD’de ise tam tersi bir durum var. Faizler enflasyonun üzerinde. Pozitif faiz söz konusu olunca borsalar düşüş eğiliminde. Aynı şeyleri Almanya için de söylemek mümkün.
Piyasalarda özellikle borsada iyimserlik devam ediyor. BIST100 Endeksi’nde yaşanan geri çekilmeler alım fırsatı olarak görülürken hisse bazlı hareketlilik yoğunlaşmış durumda. Önümüzdeki günlerden itibaren dokuz aylık bilanço beklentilerinin de fiyatlamalara konu olmaya başlamasıyla bu görünüm devam edebilir. Sermaye piyasalarında (hisse senetleri) çıkış trendine karşılık para piyasalarında da (faiz, döviz) yükseliş sürüyor. Oysa birbirine alternatif iki piyasanın aynı yönde hareket etmesi piyasa işleyişiyle uyumlu bir durum değil. Ama zaman zaman bu gibi gelişmeler olabiliyor.
BORSAYI DESTEKLEYEN ZEMİN HÂKİM
TCMB faiz artırımları tahvil bono ve mevduat faiz yükselişini beraberinde getirdi. Yeni ekonomi yönetiminin para politikası faiz artırımı ve parasal sıkılaşma eksenli. Enflasyon ile mücadele açısından bu politika gerek dış, gerekse iç finans çevrelerinden olumlu tepkiler aldı. Bu durum henüz para girişi bakımından somut olarak etkisini göstermese de kredi derecelendirme kuruluşları, yabancı yatırım bankaları ve Türkiye’nin risk primi açısından pozitif değerlendiriliyor. Hal böyle olunca Borsa İstanbul’u destekleyen bir zemin de oluşuyor. Bir bakıma beklenti ihtiyacına cevap verip besliyor. Diğer yandan faiz artışı ve parasal sıkılaşma yeni ekonomik modelin omurgasını oluşturmakla birlikte faiz, tasarruf sahipleri açısından bir alternatif olarak daha belirgin bir hal almaya başladı. Fakat mevcut faizler enflasyonun altında, negatif faiz durumu devam ediyor.
İBRE BORSADAN YANA
TCMB, beklendiği üzere; faiz oranını 5 puan artırarak yüzde 30’a çekerken toplantı sonrası yapılan duyuru da önemliydi. Öte yandan hem yüksek faiz artırımı hem de toplantı sonrası yapılan açıklamalarda parasal sıkılaşmanın süreceği vurgusuna rağmen Borsa İstanbul’a gelen alımlar dikkat çekti. Piyasada mevcut faiz oranlarının henüz borsaya alternatif olacak seviyeye ulaşmadığı uyarıları geldi. Ayrıca PPK toplantısı gibi önemli bir gündemin atlatılmış olmasının da piyasaya bir rahatlama getirdiği yorumları yapıldı.
Piyasaların geçen hafta gündemi merkez bankalarının faiz kararlarıydı. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), beklendiği üzere; faiz oranını 5 puan artırarak yüzde 30’a çekerken toplantı sonrası yapılan duyuruda “Kurul, dezenflasyonun en kısa sürede tesisi, enflasyon beklentilerinin çıpalanması ve fiyatlama davranışlarındaki bozulmanın kontrol altına alınması için parasal sıkılaştırma sürecinin devamına karar vermiştir. Enflasyon görünümünde belirgin iyileşme sağlanana kadar parasal sıkılaştırma gerektiği zamanda ve gerektiği ölçüde kademeli olarak güçlendirilecektir” vurgusu yapıldı.
BORSA İLGİSİ DEVAM EDİYOR
Hem yüksek montanlı faiz artırımı hem de toplantı sonrası yapılan açıklamalarda parasal sıkılaşmanın süreceği vurgusuna rağmen Borsa İstanbul’a gelen alımlar dikkat çekti. TCMB faizi yükseldikçe mevduat faiz oranlarının da yükseleceği bilinen bir durum. Buna karşılık borsadaki yükselişin nasıl algılandığı noktasında farklı değerlendirmeler geldi. Ekonomi yönetiminin rasyonel politikalara devam edeceği mesajıyla birlikte yabancı yatırımcılar nezdinde kabul görebileceği beklentisi dillendirildi.
Hatırlanırsa geçen hafta Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in ABD ziyaretinde yabancı yatırımcılar ile görüşmelerin iyi geçtiği bildirilmişti. Bu ziyaretin ardından gelen faiz artırımına yapılan pozitif değerlendirmelere biraz da bu açıdan yaklaşmak gerekecek. Bunun dışında mevcut faiz oranlarının henüz borsaya alternatif olacak seviyeye ulaşmadığı uyarıları da geldi. Diğer yandan çok önemli bir gündemin geride bırakılmasının verdiği rahatlık ve baskının kalkması dikkate değer bir gelişmeydi.
BÜYÜK PARA HAKLIDIR
TCMB kararının açıklandığı gün bir aracı kurumun yüksek miktarda alım yapması yine bir başka ayrıntıydı. ‘Büyük para haklıdır’ noktasından sonuç odaklı bakıldı. ‘Fiyat önden gider haber sonradan gelir’ yaklaşımı, yine piyasalarda kabul gören bir durum. Perşembe gününe kadar yükselen mevduat faizlerinin hisse senetlerine alternatif olabileceği algısı hakimdi. Bu algı TCMB kararı sonrası biraz zayıflamış görülüyor. Ancak şimdi olmazsa da daha geniş zaman diliminde faiz artırımları sürerse, faizin hisse senetlerine alternatif olması halen geçerliliğini koruyan bir tahmin. Bir süre sonra Borsa İstanbul’un yükseliş potansiyeliyle risksiz getiri (mevduat faizi) kıyaslamalarını yine duyabiliriz.
PİYASALARDA son dönemde gündemi merkez bankaları belirliyor. Faiz ve para politikalarının merkez bankaları tarafından belirlenmesi nedeniyle alınan kararların fiyatlamalar üzerindeki etkileri olağan bir sonuç. Geçen hafta Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) kararında olduğu gibi önümüzdeki hafta Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), ABD Merkez Bankası (Fed) ve İngiltere Merkez Bankası (BOE) kararları da yakından izlenecek.
ENFLASYON ANA HEDEF
ECB, 25 baz puanlık faiz artışıyla politika faizini 4.50 seviyesine yükseltti. Ağırlıklı beklenti de bu yöndeydi. Toplantı metninde ‘mevcut faiz artışının enflasyon ile mücadele için yeterli olduğu’ vurgusu önemliydi. Her ne kadar Başkan Lagarde bunu teyit etmese de piyasalar kararı “son faiz artışı” şeklinde yorumlayıp olumlu tepki verdi. Lagarde’ın konuşmasında enflasyon vurgusu yine vardı. Ancak yine konuşmanın içeriğinden özellikle Almanya başta olmak üzere Euro Bölgesi’ndeki ekonomik zayıflamanın etkili olduğu anlaşılıyordu.
Toplantının ardından borsalarda yükseliş görülürken Avrupa’da tahvillere alım geldi. Almanya 10 yıllık bono faiz oranı yüzde 2.60’ın altına geriledi. Almanya’da resesyon şartlarının yıl sonuna kadar devam edeceği beklentisi hakim. Bu durumda faizde gazdan ayağını çekmek zorunda kalınıyor. Almanya’da artan faiz, lokomotif sektörlerden konut projelerinde rekor düzeyde iptallere (yüzde 21) yol açtı. Bu, Ekonomi Araştırma Enstitüsü (IFO) verilerine göre anketin başladığı 1991 yılından bu yana en yüksek rakam.
FED YAKIN TAKİPTE
Avrupa Merkez Bankası toplantısını hasarsız hatta olumlu sonuçla geride bırakan piyasalar şimdi çarşamba günkü Fed toplantısını beklemeye başladı. Beklentiler faizin sabit bırakılacağı yönünde (yüzde 97). Ancak kasım ve aralık toplantılarında faiz artırımlarının devam edeceği beklentileri oldukça yüksek. ABD’de enflasyondaki düşüşün yerini çıkışa bırakması ve petrol fiyatlarındaki yükselişle bu görünümün sürebileceği değerlendirmeleri önemli. Enerji maliyetleri (yüksek petrol ve doğalgaz fiyatları) ABD enflasyonunun beklentilerin üzerinde gelmesinde ciddi paya sahip. Ayrıca ABD ekonomisi her ne kadar resesyona girebileceği yönünde görüşler gelse de Avrupa’ya göre daha güçlü.
BORSA İstanbul’da ralli devam ediyor. Geri çekilmeler alım fırsatı olarak görülürken halka arz yoğunluğunun da katkısıyla yeni katılımlar sürüyor. Merkezi Kayıt Kurumu (MKK) verilerine göre; 31 Aralıkta 3 milyon 794 bin 409 olan yatırımcısı sayısı, 31 Ağustos itibarıyla 2 milyon 462 bin 6 kişi artarak 6 milyon 257 bin 415 kişi oldu
HİSSE SENEDİNE İLGİ ARTIYOR
Yatırımcı ilgisi hareket nerede ise oraya yöneliyor. Geçmiş yıllarda bir ara tekstil öne çıkmıştı. Sonra enerji furyası, sonra inşaat akımı başladı. Para piyasaları tarafında döviz ve kripto para çok revaçta. Şimdilerde ise hisse senedi ilgi alanı olmaya devam ediyor.
Para akışkandır, “su akar yolunu bulur” hesabı fırsatı nerede görürse oraya akar. Bu da olağan bir durum. Malum yüksek enflasyon var ve daha devam edecek gibi görünüyor. Geçen hafta açıklanan Orta Vadeli Program’da enflasyon tahmini 65 olarak konuldu. TCMB’nin geçtiğimiz günlerdeki yüzde 58 tahminini de aşan bir durum söz konusu. Bu enflasyonu yenecek getiri arayışı daha da yoğunlaşacak demek. Mevcut durumda halen bu fırsat borsada görülüyor ki oraya ilgi devam ediyor.
TL’YE CAZİBE KAZANDIRMA ÇABALARI
TCMB’nin agresif bir hamle ile faizi 25’e çekmesi sonrası tahvil bono ve mevduat faizlerinde bir artış görüldü. Bu arada kur korumalı mevduatı (KKM) sonlandırma hazırlıkları başladı. Bu en üst perdeden dillendiriliyor. TL’ye cazibe kazandırmadan KKM’nin tasfiyesi biraz zor. TL’ye cazibe kazandırmanın yolu da fiyatını artırmak, yani faizi artırmaktan geçiyor. Ayrıca gerek ekonomi yönetimi gerekse orta vadeli programda parasal sıkılaşmanın devam edeceği vurguları tekrarlanan bir durum.
Faiz risksiz yatırım aracı olarak bu aşamada hisse senetlerine alternatif olarak görülmese de önümüzdeki dönem için aynı şeyleri söylemek zor. Bugünün sorusu değil belki ama bir süre sonra borsadaki potansiyel getiriyle risksiz getiri yani faiz arasındaki hesaplamaların veya kıyaslamaların yapılması muhtemeldir.
ALTIN, herkesin malumu en eski ve geleneksel yatırım araçlarından biri. Değer tanımı yapılırken bile “altın gibi” tabirini çok duyarız. Ama altın her zaman kazandırmıyor. Diğer yatırım araçları gibi. Doğru zamanda doğru adreste bulunmak yatırım kararlarının ilk önceliğidir. Altını da yanlış zamanda alırsan kazanamazsın. Nominal olarak kendini korusa da enflasyonist ortamda, alternatif yatırım araçlarının getirilerini de dikkate alarak hesaplama yapmak gerekir. Altının bu yılki performansına bakacak olursak; dış piyasalardaki ons/dolar fiyatının getirisi yüzde 3.39, yurtiçindeki gram/TL ise yüzde 50 kazanç sağlamış.
ENFLASYONUN ÜZERİNDE
TÜİK verilerine göre ocak-temmuz dönemi enflasyonu (TÜFE) yüzde 31.14 olarak gerçekleşmiş. Bu açıdan gram/TL altın enflasyonun üzerinde bir getiri sağlamış görülüyor. Reel olarak bir kazanç söz konusu. Ancak altının gram/TL fiyatı; dolar/TL kuru ve ons/dolar fiyatının bileşeninden oluşur. Dolar/TL kurunun yine ocak-temmuz döneminde yüzde 44.92 getiri sağladığını dikkate alırsak oluşan primde aslan payının buraya ait olduğu anlaşılır. Buna rağmen bu yıl için en yüksek getiri yine de altının gram/TL fiyatında. TCMB verilerine göre ocak-temmuz dönemi “konut fiyat endeksi” artışı yaklaşık yüzde 34 oldu. Konut fiyatlarında geçen yıla göre bir yavaşlama var. Yüksek enflasyon söz konusu olunca enflasyona karşı korunacak ve enflasyonu yenecek yatırım aracı arayışı bu yıl yine devam edecek.
KKM’DEN ÇIKIŞ SANCILI OLACAK
Hafta sonu TCMB tarafından “kur korumalı mevduat (KKM)” ile ilgili düzenleme önemliydi. Birkaç yıldır yatırımcılar için güvenli liman olarak görülen KKM’den çıkışın ilk adımı olarak görüldü. KKM’den çıkış uzun vadede doğru bir adım ancak kısa vadede piyasa göstergelerinde biraz dalgalanma ve sancılı bir süreç olağan bir durum. 3.3 trilyon TL ve 125 milyar dolara yaklaşan bir birikim söz konusu. Bankalar TL’ye dönüş için müşterilerini ikna etmek durumunda kalacaklar. TCMB enflasyona yüzde 58 tahmin koymuşken mevcut faiz oranlarıyla bu biraz zor. Bu durumda mevduat faiz oranlarının artması muhtemel bir gelişme. Yoksa menkul kıymet almak durumda kalacaklar. Tahvil bono faizleri de malum.
TALEP ARTACAK
KKM’den çıkacak tasarrufların bir kısmı döviz kayabilir tahminleri yapılırken bir kısmının borsa veya altın gibi diğer yatırım araçlarına kayma olasılığını da hesaba katmak gerekiyor. Bu açıdan altına yine ilgi tekrar artabilir. Yeri gelmişken şu düzeltmeyi de yapalım. Yaz dönemi düğün mevsimi, altına talep artacak, fiyatı da yükselecek savının geçerliliği pek yok. Altın fiyatını belirleyen parametreler belli. Altın da ona göre hareket ediyor. Bu yıl için konuşacak olursak, altının gram/TL fiyatı bir aydır düşüyor. 19 Temmuz 2023’te 1.731 seviyesini görmüştü. 21 Ağustos 2023’te 1.649 seviyesinde. Dış piyasalarda talep artar altın fiyatı yükselirse veya içeride dolar/TL kuru yükselirse altın fiyatı da yükseliyor. Alım satım kararı verilirken dış piyasalardaki ons/dolar fiyatına bakmak daha doğru. Asıl referans noktası orası.
Kendi iç dinamiklerine göre hareket eden Borsa İstanbul, dış piyasalara uyum sağlayarak haftayı kâr satışlarıyla kapattı. Yatırımcıların yüksek enflasyona karşı getiri arayışı ve alternatif piyasaların durumu BIST100 Endeksi’ne mayıs sonunda itibaren yüzde 70’e yakın prim yaptırdı. Bu açıdan kâr satışları olağan karşılanabilir. Borsanın en ciddi rakibi faiz. Enflasyondaki yükselişe karşılık gerek mevduat gerekse tahvil faiz oranları nominal ve reel olarak ekside. Bankalardaki toplam mevduatın %67’sinin dövize dayalı olması TL’den kaçışın en bariz göstergesi. Diğer yandan 06/2023 dönemi bilanço yayımı pazartesi tamamlanıyor. Bu yöndeki beklentiler bitmiş olmakla birlikte bilanço performansları için genel olarak çok iyi demek zor. İyi bilançolar var, zayıf olanlar geçen yıla göre fazla. 2022 şirketler açısından parlak bir yıldı. Bu açıdan hisselerde seçicilik artacak. Borsaya her gelenin para kazanacağı dönemin devamı biraz zor görülüyor. Bu nedenle daha araştırıcı, analize dayalı hisse seçimleri öne çıkacak.
MERKEZ’DEN FAİZDE DEVAM BEKLENİYOR
Önümüzdeki haftanın önemli gündem konularından biri TCMB’nin 24 Ağustos’taki toplantısı olacak. Faiz artırımının devamı bekleniyor. Piyasa beklentileri daha çok 2-3 puan seviyelerinde yoğunlaşıyor. Strateji “kademeli faiz artışı” olarak konulduğu için beklentiler de böyle şekilleniyor.
Geçen hafta Türkiye’nin de yer aldığı gelişen ülkelerden Arjantin ve Rusya’dan faiz artırımı geldi. Arjantin 21, Rusya 3.5 puanlık artışa gitti. Arjantin’de ekim ayında düzenlenecek genel seçimler öncesi yapılan ön seçimlerde en çok oyu aşırı sağcı popülist aday Javier Milei’nin alması gerekçe gösterildi. Savaş giderlerinin bütçeyi zorlamasına bağlı olarak Rusya’daki faiz artışını ise rublenin değer kaybını önlemek amaçlı bir hamle olarak görmek gerekir. Biraz etkili de oldu. Ruble dolar karşısında değer kazandı ve dolar/ruble paritesi 100 seviyesinden 93 seviyelerine geriledi. Arjantin Pesosu’nda kan kaybı şimdilik bir parça durdu gibi. Her iki ülkenin gerekçeleri farklı. Türkiye’de ise ekonominin çarklarını çok yavaşlatmadan enflasyonu kontrol altına almak amaçlı kademeli faiz artırımı söz konusu. Bu açıdan parasal sıkılaşmaya ağırlık verilmiş durumda. Enflasyon ile mücadelede sonuç alınmasının biraz zamana yayılması olağan bir sonuç olacak. Döviz kurlarının baskılanması enflasyon açısından önemini koruyor.
BORSA’DA KÂR SATIŞLARI DERİNLİK KAZANIYOR
Borsada kâr satışlarına rağmen çıkış trendi korunuyor. İlk destekler 7.450-7.400 seviyelerinde. Sonraki ve daha önemli destekler 7.200 ve 7.000 olarak görülüyor. İlk dirençler ise 7.700 ve 7.870 seviyelerinde. Kısa dönem önem kazanan bu seviyelerin üzerinde ise 8.000-8.100 sonraki hedefler olacaktır. Endekste destek noktalarında tepki alım denemeleri görülse de kâr satışlarının etkisinde kalınabilir.
