Geçen hafta yalan söyleyen çocuğun daha zeki olduğunu gösteren bir araştırmayı Prof. Dr. Arzu Yükselen ile röportaj yapıp köşesine taşıdı.
Yalan söyleyen çocuk gerçekten daha mı zekidir?
ARAŞTIRMA
PROF. Michael Lewis, farklı yaşlardaki çocukları (2-9 yaş) tek tek bir odaya alıyor ve arkalarına bir oyuncak koyuyor. Dışarı çıkarken de çocuklara arkalarına bakmamasını söylüyor.
(Bazı durumlarda da önlerine bir kutu koyuyor. Kutunun içine bakmayın diyor.)
Sonra içeriye giriyor ve çocuklara ‘Baktınız mı?’ diye soruyor.
Çocukların bazıları bakıyor, bazıları bakmıyor. Ama bakan çocukların bir kısmı yalan söylüyor.
Acaba hangi yaş grubu daha çok yalan söylemiştir?
Kâğıdın üzerinde birçok cümle var. Cümleler günlük hayatı tarif eden türden. “Kadın gazete okuyor” veya “Adam banyo yapıyor” gibi.
Bunları ezberleyin deniliyor. Sonra bir hafıza testi yapılıyor.
Başka bir gruba da aynı cümleler veriliyor ama ezberleyin denmiyor. “Bu eylemleri yapan bir insan nasıl bir insandır? Nasıl bir hayatı vardır? Nasıl ilişkileri vardır?” diye soruluyor.
Hafıza testinden hiç bahsedilmiyor ama sonunda onlara da aynı test veriliyor.
Acaba hangi grup daha çok cümle hatırlamıştır?
SOSYAL BEYİN
Yıllardır bilim insanları neden en büyük beynin (bedene oranına göre) insanda olduğunu araştırıyor.
Cambridge Üniversitesi’nden Prof.
Birbirinden çok bağımsız türler. Ama ortak bir özellikleri var. Hepsi uzun yıllar yaşıyor.
Diğer tarafta da istiridye, fare ve sivrisinek var.
Onların da bir ortak özelliği var. Ömürleri kısa.
Acaba bu fark, türlerin ebeveynliğini nasıl etkiliyor?
SAVUNMA MEKANİZMASI
Doğal olarak bazı türler uzun, bazı türler kısa yaşıyor. Bunu belirleyen en büyük etkenlerden bir tanesi savunma mekanizmaları (ortamın istikrarsız olması da büyük bir etken).
Fil, balina veya kaplumbağa gibi güçlü savunma mekanizmasına sahip olan canlılar uzun yaşayabiliyor. İstiridye gibi savunma mekanizması zayıf olanlar, daha kısa yaşıyor.
Peki, yaşam sürelerindeki bu farklılık, türlerin üremesini nasıl etkiliyor?
Acaba çocuklara karne hediyesi almak doğru mu?
ÖĞRENMEK ARAÇTIR
Çocuklara karne hediyesi vaat etmek birçok açıdan sakıncalıdır.
Karne hediyesi çocuğu motive eder ama ne için? İyi not almak için.
Çocuğun da, ailenin de amacı iyi not almak değil, ‘öğrenmek’ ve ‘gelişmek’ olmalıdır. Karne hediyesi, çocuğu gerçek amaçtan (öğrenmek) uzaklaştırır, araca (notlar) odaklanmasını sağlar. Araç, amaç olur. Çocuk öğrenmek için değil, iyi not almak için çalışır. Öğrenmeden de iyi not alınabilir.
ÖĞRENMEKTEN SOĞUMA
Dahası çocuk öğrenmeye karşı olumsuz bir tutum geliştirir.
Çünkü çocuk şöyle düşünür: Ailem bana rüşvet (karne hediyesi) teklif ediyor. Öyleyse, öğrenmek kendi içinde değerli değildir. Değerli olsaydı, rüşvet teklif etmezlerdi.
Burak birden Kerem’in elinden oyuncağı kapıyor. Kerem de Burak’a vuruyor. Anne hemen bağırıyor: “Kerem, niye vuruyorsun kardeşine?” Kerem de “Ama oyuncağımı elimden aldı” diyor.
Anne her ikisini de uyarıyor. Ama aynı olay tekrarlanıyor.
Anne de kızıp ikisinin de elinden oyuncakları alıyor. “Hadi şimdi oynayın bakalım!” diyerek her ikisini de cezalandırıyor.
Aslında anne kızdığı hareketin aynısını kendisi yapıyor. Aynı Burak gibi, çocukların elinden oyuncakları kapıyor. Aslında çocuklar kapma davranışını annesinden öğreniyor.
ETKİNLİĞİMİ BÖLEBİLİRSİN
Efe çizgi film izliyor.
Anne sesleniyor: “Yemek hazır.” Efe, “Bir dakika film izliyorum” diyor. Efe uzun süre gelmeyince, anne televizyonu kapatıyor ve zorla Efe’yi masaya oturtuyor.
Anne çalışırken,
Öğretmen bazı çocukları çok överken, bazılarını az övüyor.
Acaba öğretmen hangi çocukları daha çok övüyor? Çocukları övmesinin, onların özgüveniyle bir ilişkisi var mı?
ARAŞTIRMA
Bu sorunun yanıtı Eddie Brummelman’ın araştırmasında gizli. Brummelman 114 farklı eve gidiyor ve annelere, çocuklarına uygulaması için on iki matematik sorusu veriyor.
Bu uygulama sırasında da ailelerin çocukları ile olan iletişimlerini videoya çekiyor. Sonra bu videolar tek tek analiz ediliyor. Ortaya şaşırtıcı bir sonuç çıkıyor.
Anneler, özgüveni yüksek olan çocukları değil, tam tersi özgüveni düşük olanları çok daha fazla övmüş.
Eddie Brummelman
London School of Economics’ten Louis-Philippe Beland ve Richard Murphy tarafından yapılan araştırmaya göre öğrenciler okula telefon götürmezse, ders notlarında ‘ortalamada’ yüzde 6.4 puanlık bir artış oluyor.
Araştırmanın daha da ilginç tarafı var. Öğrencinin sosyo-ekonomik durumu düşükse ve öğrenci akademik olarak zayıfsa, telefon yasağı notlarda yüzde 14.23 puanlık bir artış sağlıyor. Peki, telefon yasağı neden düşük seviyedeki çocukları daha olumlu etkiliyor?
OTOKONTROL
Öğrenmenin veya verimli çalışmanın en büyük düşmanı dikkat dağılması. Dikkati dağıtan unsurların başında da telefon geliyor.
Tabii kişi, bu dikkat dağıtıcılara ket vurabilir ama otokontrolü zayıfsa, ket vurmakta zorlanır.
Düşük akademik seviye ile otokontrol arasında ters bir ilişki olduğunu biliyoruz.
Düşük seviyedeki öğrencilerin genelde otokontrolü daha zayıf olduğu için, telefona ket vurmakta zorlanıyor. Bundan dolayı telefon yasağı bu öğrencilere daha çok yarar sağlıyor.
Üst seviyedeki öğrencilerin otokontrolü daha yüksek olduğu için, yanlarında telefon olsa bile telefona daha kolay ket vurabiliyor.
DÖRT TEMEL DEĞİŞİKLİK
Araştırmacı Daniel Siegel’e göre ergenlik döneminde bireylerde dört temel değişiklik gerçekleşiyor.
İlki, beynin duyguları yöneten kısmı daha aktif hale geliyor. Ergenler olaylara daha duygusal tepkiler verebiliyor.
İkincisi, beynin farklı bölgeleri arasındaki entegrasyon artıyor ve dolayısıyla farklı fikirler arasında daha çok bağlantı kurabiliyor. Ergenler daha yaratıcı oluyor.
Üçüncüsü, bu dönemde beyin daha çok dopamin salgılıyor. Bundan dolayı da ergenler sürekli yenilik peşinden koşuyor. Daha riskli ve saldırgan davranabiliyor.
Ve son olarak, yaşıtlarla ilişki kurma ihtiyacı artıyor.
Peki, tüm bu değişiklikler olumlu mudur yoksa olumsuz mudur?
İNSANLIK TARİHİ
