Naipul Kavgası ve ‘Demokratlar’

Zira Naipul, sadece edebi eserlerinde sergilediği sömürgeci, misantropik görüşleri nedeniyle tartışmalı bir yazar değildi. İslamcı radikalizmi kendince değerlendirmek üzere, İran devriminin hemen ardından dört Müslüman ülkeye yaptığı gezilerden derlediği ‘Among the Believers’ (1981) Müslüman dünya’yı son derece sığ ve aşağılayıcı biçimde değerlendiriyordu. Üstelik, işin peşini bırakmayıp, daha sonra, bu ülkelere yeniden gitti ve benzer bir anlayışı sergilediği ‘Beyond Belief’ (1998) adlı ikinci bir kitap yazdı. Bu kitapların edebi hiçbir yönü yok. Dahası, kimse tartışmalı kitaplarını okumadığı için farkında değil ama, Naipul, bu kitaplarda sadece dindarları değil, hoşlanmadığı tüm fikirleri aşağılamak için vesileler buluyor. Pakistan ve İran’a ilişkin bölümlerde uzun uzun, bu ülkelerde karşılaştığı Marksist, solcu aydınlar, alaycı biçimde konu ediliyor.
‘Yazar ve diÄŸer sanatçıların, siyasi görüşleri, deÄŸerlerini ne kadar gölgeler?’ tartışılabilir bir konu. Ancak, o dönemde Nobel alması, son derece yadırgatıcı olması gereken siyasi bir mana ifade diyordu. Türkiye’de yapılan bir toplantıya, ‘onur konuÄŸu’ olarak davet edilmesinin yadırganması da son derece doÄŸal. Tepki gösterenlerin neredeyse tamamının, Naipul’un  kitapları hakkında pek fikri olmayanlar olması ve kullanılan dil sadece bir ‘seviye’ meselesi. Â
Son tartışma etrafında benim asıl takıldığım, bazı büyük Türk demokratlarının, konunun ‘gelmesin bu gavur’ şekline bir linç kampanyasına dönmesine ve yazarın gelmekten vazgeçmesine karşı, bu olayı demokrasi ve fikir özgürlüğü açısından değerlendirenler arasında olmaması. Laik kesimde benzer bir tepki söz konusu olsa, demokrasi diye kıyameti koparacak olan bazılarının hiç ses çıkarmaması.
Bunlardan özellikle birinin sesinin hiç çıkmamasını izah etmek mümkün deÄŸil. Naipul Nobel aldığında, Yeni Åžafak gazetesinde yazan Cengiz Çandar, Naipul hayranı yakın arkadaşı Fuad Ajami’ye gönderme yaparak, Naipul’un bakışının müslüman dünyayı anlamak açısından ne kadar önemli olduÄŸunu belirtmiÅŸti. Bununlada yetinmeyip, konuyu Türkiye’ye baÄŸlamıştı; ‘Yirmi birinci yüzyılda ayakta kalmak için bizdeki ahlaksız, akılsız, ufuksuz, iradesiz ve kafası karışıkları, içerden ve dışarıdan kurulacak psikanaliz masasına yatırmamızın zamanı geldi’ diyordu (21 Ekim 2001).Â
Bu arada hatırlatayım, şimdilerde, Naipul’u kışkırtıcı biçimde manşet yapan Yeni Şafak gazetesi içinde, liberaller ile İslamcılar kavgası vardı. Başta Çandar olmak üzere o sırada bu gazetede yazan liberaller, İslamcıları 11 Eylül olayını samimi biçimde kınamadığı için eleştiriyorlardı. Başka gazetelerden liberaller de, 11 Eylül olayından yola çıkıp, Naipul’u çağrıştıran müslüman dünya değerlendirmelerine girişmişti. Hasan Cemal, Demirel ile gittiği Pakistan gezisinde tanık olduğu Türkiyeli Taliban’ların Türkiye’deki izlerini sürme gereği duymuştu (Milliyet, 16 Eylül 2001)
Devir öyle bir devirdi. Ä°slami kesim güçsüzdü ve neredeyse 11 Eylül’ün hesabı bile onlardan sorulabiliyordu. Sonra iÅŸler deÄŸiÅŸti, tüm bunlar unutuldu. BaÅŸta iktidar olanlar, güç ellerine geçince kendilerine biat edenleri, ‘demokrasi mücadeleleri’nde baÅŸ müttefik saymaya baÅŸladılar.Â
Naipul olayı dolayısı ile Türkiye’de demokrasinin neyi gerektirdiğini sorgulayacaksak, muhafazakar kesimden gelen seviyesiz tepkilerden daha önemli olanın, bu olay karşısında sessiz kalan, geçmişte Naipul’u övdüğü halde sessiz kalabilenlerin demokrasi adına ‘Alikıran başkesen’ kesilebilmesini görmek lazım.
Bu ülkede demokrasi geliÅŸemiyorsa, bunun önündeki engeller sadece muhafazakar ve Kemalist otoriter zihniyet dünyaları deÄŸil. Demokrasi ve demokratlığın ilkeli bir ekseninin olmaması, olamaması. Naipul tartışması vesilesi ile dikkatinizi, tekrar bu noktaya çekmek istiyorum.Â
Åžahıslarla iÅŸim yok ama, baktım ki, düşünsel tutarlılık ve ilkelilik konusuna isim vermeden dikkat çekmeye çalışınca, kimse üç beÅŸ sene önce söylediÄŸinin ardında durmuyor, gizlenip meseleyi geçiÅŸtirmeyi tercih ediyor. O nedenle bazı isimleri zikretmek zorunda kaldım.Â
NOTLAR:
1 - Daha sonra Virgül dergisinde daha geniş
bir Naipul yazısı yazdım (Aralık 2001)
2 - Naipul geçtiğimiz Temmuz ayında İstanbul Kültür Başkenti etkinliklerinden İstancool çerçevesinde Türkiye’ye geldi. Ben de kendisi ile, bir davette karşılaştım ve uzunca sohbet ettim, Nobel almasına karşı yazdığımı söyledim, herhalde son olaylar dolayısı ile bu sohbeti hatırlamış ve kıyameti koparanlardan birinin ben olduğumu düşünmüştür. Oysa ben Yazarlar toplantısından haberdar olmadığım için tepki vermeye
zaman bulamadım. Bulsaydım, Nobel aldığında yazdıklarıma benzer bir şeyler yazardım.