1905 Goad Haritaları kentin tarihi mirası

CHARLES Edouard Goad’ın özene bezene yaptığı 1905 tarihli İzmir Sigorta Haritaları’nı ilk kez değerli bilim adamı Prof. Çınar Atay’ın 1978’de Yaşar Eğitim ve Kültür Vakfı’nca bastırılan “Tarih İçinde İzmir” kitabının ek bölümünde görmüş ve yıllarca büyük bir keyifle incelemiştik. Atay, kentin Hıristiyan bölümündeki sokak ve yapıların ince detayına kadar işlendiği bu haritaları yayınlamakla İzmir araştırmacılarının ufuklarını genişletti, böylece Frenk Mahallesi denilen büyülü bölgenin içine savrulduk.. Attila İlhan, “Dersaadet’te Sabah Ezanları” romanını yazarken benden rica edip, o haritaları büyüterek ve yorumlayarak kendisine göndermemi istemişti. Çünkü romanın İzmir bölümünde oluşturduğu olayları o haritaların şematik yapısı içine oturtmak istiyordu. Ben de bu görevi yapmış, şairimizden ‘aferin’ almıştım.
Asılları İzmir Milli Kütüphane’de korunan bu haritalar daha sonra yine Çınar Atay’ın 1998’da aynı vakfın özenle bastırdığı, “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e İzmir Planları” kitabında da yer aldı.
Hem Çınar Atay’a, hem de Yaşar Eğitim ve Kültür Vakfı’na teşekkür edelim, değil mi?..
Ama şimdi bu haritaları konu edinerek TÜBİTAK Proje Yarışması’nda finale kalan öğrencilerimiz Buğra Kaan Argan ile Ali Emre Akın’a, değerli tarih öğretmenleri Umut Dilsiz’e de teşekkür etmemiz gerekiyor.
Haydi, Işıkkent Eğitim Kampüsü’ne gidelim.

Işıkkent’i ziyaret

İzmir Işıkkent Eğitim Kampüsü, ana okuldan liseye kadar eğitim veren bir örnek eğitim yuvası. Özel Işıkkent Anadolu Lisesi’ni ziyaretimde pek düzenli, çağdaş ve insanın içini ferahlatan eğitim kuruluşuna gerçekten hayran oldum. Çimentaş Eğitim ve Sağlık Vakfı’nın yarattığı bu kurumun koridorlarında gezinirken Çimentaş’ın rahmetli yönetim kurulu başkanı, değerli aile dostumuz, eli öpülecek mümtaz insan, sevgili Rasih Somer’i hatırlayarak, ona ve kayınpederi Bedri Akgerman’a rahmetler sundum.
Genel Müdür Okan Sezer ve Lise Müdürü Myriam Levi ile sıcak bir sohbet yaptık. Böylece 14 yıl önce kurulan, yüksek profilli “k12” tipi örnek eğitim kurumunun ileri özelliklerini öğrendim. Müfredatı alabildiğine aşarak okul sonrası çağdaş programlar uygulayan; sanat, spor, kültür, teknoloji tabanlı kişisel ufuklar sunarak, çağdaş insan yaratma hedefine yönelen kurumun müdürü Okan Sezer’in kibar yorumlarını dinledim.
Atatürk’e yaraşır kuşaklar yetiştirmeyi amaçlayan, CIS Uluslararası Okullar Birliği’ne akredite olan, evrensel boyutta kabul görmüş eğitim modelleri uygulayan bu kurumu kutladık.

GOAD Haritaları

Gelelim Buğra ile Emre’nin projesine.. Bu iki öğrencimiz, TÜBİTAK’ın düzenlediği Ortaöğretim Öğrencileri Arası Araştırma Projeleri Yarışması’na tarih dalında katılmışlar. Projeleri, “Tarihi Haritalar Bir Kentin Tarihi Mirasını Ortaya Koymada Araç olarak Kullanılabilir mi? 1905 Goad Haritaları Örneği” ismini taşıyor.
Bu iki kibar ve güleryüzlü çalışkan öğrenci, asılları İzmir Milli Kütüphanesi’nde bulunan 1905’te Charles Edouard Goad’un sigorta amaçlı yaptığı ve şehrin Hıristiyan kesimini belgeleyen 11 paftalık İzmir Haritaları’nı inceleyerek ve daha sonra şimdiki şehrin kaldırımlarında karşılaştırmalı alan çalışması yaparak projelerini gerçekleştirmişler. Böylece tarihi haritalardan kentin mirasını aydınlatmaya çalışmışlar, bu konuda 80 sayfalık bir akademik raporları var.. Ortaöğretim öğrencileri arasından bilim adamı yetiştirmeyi ve akademik deneyim kazandırmayı amaçlayan TÜBİTAK, bu projenin bilimsel araştırma yöntemiyle yapıldığını onaylayarak, Ege Bölge Finalleri’ne katılmasını onaylamış, böylece 230 proje içinden ilk 16 projenin içine girmişler.

Proje sonuçları

Buğra Argan ile Emre Akın’ın, proje danışmanı tarih öğretmeni Umut Dilsiz ile oluşturdukları proje sonuçları şöyle:
1- Arap harfleri ile yazılımın resmen kullanıldığı Osmanlı İmparatorluğu’nda Türkçe okunuşun Latin Alfabesi ile yazılışına ilk örneklerden birisi İzmir Goad Haritaları’dır.
2- Bir hoşgörü şehri olan Osmanlı İzmir’inde çeşitli etnik ve dini kökenlerden gelen insanlar topyekun refahı paylaşarak mutlu oldu. Şehir ticaretinin yükselmesiyle kültürel ve dini yapıları Avrupa ile yarışan bir şehir inşa ettiler. Çeşitli etnik kökenler yan yana ve kardeşçe yaşadı.
3- Şehrin Hıristiyan kesimi, denizden iç kesimlere kadar Sakız tipi yapılarla donatıldı. Bu mimari dokudan sahilde birkaç yapı ile Sen Jozef Okulu’nun bulunduğu sokak örneği gibi çok az bölge geriye kaldı.
4- Haritalara göre mahalleler içinde mezarlıklar bulunmakta. Öteki dünyayla güncel yaşam, adeta iç içe geçmiş durumda. Vali Rahmi Bey zamanında bu mezarlıklar söküldü.
5- Çok çıkmaz sokak bulunmakta. Güvenlik ve aile mahremiyeti nedeniyle böyle bir uygulama yapılmış. Aile fertleri genellikle aynı sokakta oturmuş. Örneğin Kasapoğlu Sokağı’nda bu yapılmış.
6- Eğitim kurumları, dini yapılardan oldukça az. Hıristiyanlık açısından çok dini yapılı bir şehir kimliği bulunmakta.
7- Bölge veya sokak isimleri, mesaj yüklü. Örneğin Fasula Meydanı, önceden fasulye tarlaları üzerinde geliştiği için bu ismi aldı.
Okul kütüphanesinde projeyi inceleyip iki öğrencimizi dinledikten sonra kendilerini kutladım. ODTÜ veya İTÜ’de endüstri mühendisliği eğitimi yapmak isteyen Buğra Argan ile Koç Üniversitesi’ni hedefleyen veya tıp okumak isteyen Emre Akın’a başarılar diliyorum.
Projenin danışmanı Umut Dilsiz’in, Uşaklı olduğunu öğrenince babam tarafından hemşeri çıktık. Hemen Uşak’ı telefonla arayıp hayatta olan anneannesi ile konuştum. Telefonda ellerinden öptüm.
Velhasıl, Işıkkent Eğitim Kampüsü ziyaretim pek keyifli geçti.
Şu bizim haritaları yapan Charles Edouard Goad’a da selam yolladım.

GOAD Haritası ikinci pafta

Goad Haritaları’nın ikinci paftasında, şimdiki İzmir Ticaret Odası Lokali ile orduevi arasındaki bölüm görülüyor. Birinci Kordon  ve İkinci Kordon’dan şimdiki Namık Kemal Lisesi’ne kadar uzanan bu bölgedeki tüm yapılar, sokaklar ve meydanlar 1922 yangınında yandı. Haritada en solda ünlü Sporting Kulüp görülüyor.

İzmir’in “Küçük Paris” olduğu yıllar

1900 yıllarında İzmir’in Hıristiyan kesimi, pek gelişmiş ve gösterişli bir bölge olduğu için “Küçük Paris” diye anılırdı. O yıllarda hazırlanmış bu kartpostalda Kordonboyu’nu görüyoruz. Rıhtıma bağlanmış yelkenli gemileri, çarpıcı yapıları, atlı tramvayları, paytonları, binbir çeşit insanı ile tam bir kozmopolit Avrupa şehri gözlerimizin önüne serilmekte.

Buğra ile Emre

İzmir Özel Işıkkent Lisesi’nin pırıl pırıl iki öğrencisi olan Buğra Akın ile Emre Akın, Goad Haritaları’nı konu alarak, TÜBİTAK Yarışması’-nda başarı kazandılar. Şehrin tarihi mirasını aydınlattılar.

Tarihçi Umut Dilsiz ile tanışmak zevkti

İzmir Özel Işıkkent Lisesi Tarih Öğretmeni Umut Dilsiz, öğrencileri Buğra ile Emre’nin projesine danışmanlık yapmıştı. Bu değerli öğretmenle tanışmak ve sohbet etmek bizim için zevk oldu.